Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’nin dışındaki tepelerde, çoban Bahtiyor Şapirov, dev Hisar koyunlarından oluşan sürüsünü izliyor.
Bu koyun ırkı, kârlılığı ve iklim değişikliğine uyumuyla öne çıkıyor. Et üretimi ve uygun mera alanlarının azalması sorunlarıyla karşı karşıya olan bu Orta Asya ülkesindeki en gözde besi hayvanlarından.
18 yaşındaki Şapirov “Çok az su ve yayılma alanı olsa bile hızla kilo alıyorlar” diyor.
Hisar koyunu, yıllar süren aşırı otlatma ve küresel ısınma nedeniyle, tarım ve hayvancılığa uygun toprakların daralmasıyla yüzleşen Tacikistan’daki çiftçiler için potansiyel bir nimet ve tüketiciler için de bol bir koyun eti kaynağı.
Arkalarındaki iki yağ kütlesiyle kolayca ayırt edilebilen koyun ırkından 250 civarında hayvan, baharın ilk güneşli günlerinde Şapirov’un gözetiminde yayılıyor.
Şapirov “Bu koyunlar ortalama 135 kilo oluyorlar. Şu an kış sonu, şimdi o kadar ağır değiller ama hızla kilo alacaklar” diyor.
Neredeyse koyunlar kadar büyük bir beyaz Orta Asya çoban köpeği sürüye sahip çıkıyor.
Hisar koyununun en büyüklerinin ağırlığı 210 kiloya çıkabiliyor.
Hisar koyunları, toplam ağırlığının üçte ikisi kadar et ve yağ üretebiliyor. Bu oran, diğer birçok ırktan daha fazla. Bu özelliğiyle çiftçiler açısından çok kârlı bir seçenek olabiliyorlar.
Tacik Tarım Bilimleri Akademisi üyesi Şarafzon Rahimov “Hisarlar benzersiz bir ırk. Öncelikle ağırlıkları nedeniyle. Ayrıca bu koyunlar asla aynı yerde yayılmaz, dolayısıyla toprağın ekosistemini de geliştirirler” diyor.
Mera ararken 500 kilometre dolaşabiliyorlar ve bu sayede farklı mera alanları kendisini yenileyebiliyor.
Birleşmiş Milletler raporuna göre ülke topraklarının % 20’sinden fazlası tarım ve hayvancılık arazisi özelliğini kaybetti ve bu durum 18 milyon kişiyi etkiliyor.
800 bin kilometrekarelik alan, aşağı yukarı Türkiye’yle eşit.
Kurak topraklardan yükselen koz, kalp ve solunum hastalıklarına da yol açıyor.
Toprakları daha verimsiz hale gelirken, geçim kaynaklarını kaybeden çok sayıda çiftçi, ülke dışına göç ediyor.
Zorlu koşullarda yetiştirilebilen Hisar koyunları bu ortamda Tacikistan’da halkın büyük ilgisini çekiyor.
Irka adını veren Hisar Vadisi’ne uzanan yolun etrafındaki Tacik Cumhurbaşkanı Emomali Rahman’ı öven onlarca poster arasında, Hisar koyunlarının üç çeşidine ait altın renkli bir heykel var.
Bilim insanı ve yetiştirici İbrokhim Bobokalonov, başkent yakınlarındaki biyoteknoloji merkezinde, en büyük ve en kârlı koyunu yetiştirme umuduyla, en iyi genetik örnekleri topluyor.
Bobokalonov “Hisar koyununa talep sadece Tacikistan’da değil, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Azerbaycan, Çin ve ABD’de de büyüyor” diyor.
Hatta Hisar ırkı, bölgesel bir rekabeti de tetikledi.
Tacikistan, geçtiğimiz günlerde komşularını ırkı bozmakla ve daha da ağır koyunlar yetiştirmek için diğer yerel türlerle çiftleştirmekle suçladı.
Geçen yıl Kazakistan’daki bir tarım festivalinde 230 kiloluk bir Hisar koyunu Guiness Rekorlar Kitabı’na girdi.
Kırgızistan’da da 210 kiloyu aşan koyunlar görüldü. Tacik yetiştiricilerse, yarışta öne geçmeye kararlı.
Bobokalanov, bacakları bağlı halde önündeki tartıda yatan koyunun önünde duruyor ve “Bu Mişa. Şu anda 152 kilo ve 15 bin dolar değerinde” diyor.
15 bin dolar Tacikistan’daki ortalama ücretle altı yılda kazanılabiliyor. Bobokalonov Mişa’yı önümdeki aylarda satmayı planlıyor.
“Umarım bu yazki yarışmaya kadar 220-230 kilo olacak. Sadece doğal ürünlerle, dopingsiz günde 800 gram alabilir” diyor.
2021’de Kazakistan’da bir Hisar koyunu 40 bin dolara satılmıştı.
Çiftçiler için Hisar ırkının kârlılığı çekici ama koyun aynı zamanda etinin tadı için de tercih ediliyor.
Koyun eti, Orta Asya mutfağının olmazsa olmazlarından.
Pazarda alışveriş yapan Umedjon Yuldaçev katılıyor.
“Bu koyun etiyle aklınıza gelen her türlü milli Tacik yemeğini yapabilirsiniz” diyor.
